Fojnička musafirhana: Najstarija kuća u Bosni i Hercegovini

Musafirhane su socijalno-humanitarne ustanove kakvim skoro da nema primjera u ljudskoj historiji. Postojale su u čitavom islamskom svijetu, kao današnji hoteli, u kojima je svaki putnik-namjernik (musafir) besplatno mogao da provede tri dana i tri noći, i on i njegova jahalica.

 

Poput tekija, hanova, konaka, i musafirhane su bile zadužbine muslimana koji su udjeljivali radi Allaha dž.š., time želeći da ostvare trajno dobro i na dunjaluku i na ahiretu. Takvih ustanova je bilo mnogo i u našim krajevima. 

 

Skoro svaka čaršija u Bosni i Hercegovini bila je poznata po nekoj musafirhani. Prvu musafirhanu u Sarajevu podigao je osnivač Sarajeva Gazi Isa-beg Ishaković, na Bendbaši 1461. godine, a za njeno izdržavanje uvakufio je golem imetak. U svojoj vakufnami je naredio: “Ova će zgrada biti konačište muslimanske sirotinje, kao i onih koji traže nauku, sejjida, gazija i svih putnika – musafira. 

 

Za sve njih kuhati meso, rižu i hljeb, koliko bude potrebno, a davati će se u dovoljnoj količini i maslo i čorba. Gostima će se davati čorba samo tri dana, jer duže ne mogu ostati u musafirhani. Što od jela preostane, ima se dijeliti malodobnoj djeci bez roditelja (jetimima) ovoga grada:“ Isa-begova musafirhana postojala je oko 250 godina, a nakon njega musafirhane su u Sarajevu sagradili i Skender paša i Gazi Husrev-beg.  Musafirhane su postojale i u Banjaluci, Mostaru, Travniku, Jajcu itd. 

 

Fojnica kao srednjovjekovno rudarsko mjesto bilo je poznato i po trgovini. Trgovci koji su dolazili, čak i iz Dubrovnika, pronalazili su mjesto u fojničkoj musafirhani, hanu ili nekom fojničkom konaku. 

 

Fojnička musafirhana je najstarija upotrebljiva kuća u Bosni i Hercegovini koja datira iz osmanskog perioda, kao i najstariji sačuvani objekat od javnog značaja Fojnice. Podignuta je u prvom urbanom nukleusu Fojnice, Atik mahali, nedaleko od Atik džamije. 

 

Sudeći po njenoj namjeni i arhitekturi, vjerovatno je nastala u 16. stoljeću, kada i džamija. Musafirhane, derviške zavije i konačišta, kao punktovi okupljanja stanovnika, obično su bili najranije podizani objekti u formiranju urbanih naselja osmanskog perioda. 

 

Fojnička musafirhana je služila socijalnoj, komunalnoj i kulturnoj svrsi: kao svratište i konačište za putnike, ali i kao sklonište i boravište derviša prije podizanja tekije kod čaršijske Šaban Ahmedove džamije u Fojnici.

 

Kao i u svim musafirhanama, musafiri su imali pravo na tri dana besplatnog boravka, koristeći i kuhinju. Postojale su i odvojene prostorije za žene, sa turskim kupatilom, gdje se posebno vodilo računa o čuvanju privatnosti i lijepom vladanju. 

 

U njenim brojnim prostorijama još uvijek su sačuvane stare drvene rezbarije, knjige, i mnogi vrijedni predmeti. Uz musafirhanu je bila i štala u kojoj su konjušari posebno skrbili o gostinskim konjima, a u vrtu musafirhane raste stari voćnjak bosanskih jabuka, krušaka i šljiva.

 

Hroničari su kroz dugu historiju fojničke musafirhane zabilježili i mnoge od njenih gostiju. U njoj su  pronađena dva primjerka Kur'ana, jedan iz 1615. a drugi 1648. godine; jedan je ostao u fojničkoj baštini, a drugi se nakon Drugog svjetskog rata našao u Dubrovniku.

 

Ako vas put navede, posjetite ovo naše blago. Musafirhana je simbol islamske kulture koji nam priča historiju jednog vremena, historiju fojničkog čovjeka predanog svojoj vjeri, dobročinstvu i tradiciji.