Vijesti iz Fojnice i okoline
Sulejman-begova džamija u Busovači
Nukleus tipičnog osmansko-balkanskog grada ili naselja je religiozni kompleks, sa pratećim objektima, koji sa džamijom obezbjeđuju kulturne, društvene i pravosudne potrebe lokalnog stanovništva. Prva džamija u Bosni, po narodnim predajama, izgrađena je u Ustikolini 1448-1449.
Njen osnivač je Turhan Emin-beg, jedan od vojskovođa Murata II. Kakva i kolika je bila ta džamija ne zna se. Pretpostavlja se da je poslije raznih rušenja i paljenja kroz ratove, džamija iznova pravljena na istim temeljima. Najstarija džamija u Sarajevu i jedna od najstarijih u Bosni i Hercegovini je Careva džamija. Pretpostavlja se da ju je nedugo po osnivanju Sarajeva (1462.) podigao utemeljitelj grada Isa-beg Ishaković u čast sultana Mehmeda II Osvajača.
Gotovo da ne postoji mjesto gdje muslimani žive, a da ne postoji neka džamija ili mesdžid. Brojni pisani dokumenti potvrđuju da su osnivači tih džamija bili uglavnom pojedinci. Posebno važan faktor koji je utjecao na razvoj ove arhitekture bio je religiozni osjećaj, kojim su bili prožeti islamizirani dijelovi naših naroda. Poznato je da islam traži od svojih sljedbenika trošenje imetka u društvene svrhe, te im za to obećava veliku nagradu. Tako sinovi ove zemlje, brojni državnici, veziri, paše, teftedari i drugi službenici, od svojih prihoda, koji su bili najčešće iz ratnog plijena, podižu po Bosni razne zadužbine, a posebno džamije.
Kada je u pitanju Busovača, iz historijskih izvora saznajemo da je ona imala dvije džamije, Sulejman-begovu i Mahalsku džamiju Istaknuti engleski geolog Artur J. Evans, koji je ovuda prošao 1875. godine, zabilježio je: „…Busovača, u kojoj smo se zaustavili na konak, je selo sa oko 700 stanovnika i s dvije džamije, koje se uzdižu između niskih kuća opkoljenih malim dvorištima s kukuruzanama…“
Treba napomenuti da danas niko ne zna gdje je, zapravo, bila ta Mahalska džamija. Postoje određene pretpostavke, ali bez valjanih historijskih dokaza nećemo se upuštati u dublje analize. Historijski dokumenti koji govore o Sulejman-begovoj ili čaršijskoj džamiji su vrlo oskudni. Čak i autor monografije o Busovači, Smail Tihić, nam donosi vrlo malo detalja o ovoj džamiji: „To je četverostrana zgrada osrednjih dimenzija, čiji kameni, lijepo izgrađeni portal i mihrab upućuju na gradnju objekta u XVI vijeku.
Prva vijest o njenom postojanju datira tek iz 1659. godine. Gradio ju je neki Sulejman-beg i tada je imala kamenu munaru. Mještani je nazivaju i imenom Sulejman-begova džamija, i to ime vežu uz ‘Sulejmaniju’ u Travniku, koja je navodno nastala kada i džamija u Busovači. O tome je, priča se, govorio i tarih koji je stajao iznad ulaznih vrata i kasnije nestao. Tokom vremena objekat je pretrpio niz oštećenja i opravki, i tako izmijenio svoj prvobitni izgled. Posljednji rat (II Sv., o.p.) zatekao je džamiju sa drvenim minaretom.
Drveni minaret je zamijenjen kamenim, nešto predimenzioniranim, 1957. godine. Ovaj minaret je stajao u disproporcionalnom odnosu prema zgradi džamije i donekle narušavao njenu raniju jednostavnu ljepotu.
Dakle, ne bismo sa sigurnošću mogli ustvrditi kada je prvi put Sulejman-begova sagrađena. Ono što je sigurno jeste da je tu bila u drugoj polovini 17. stoljeća. Također, ono što se sa sigurnošću zna, jeste da je 1957. godine, stara, drvena munara zamijenjena novom kamenom.
Mehmed Mujezinović u djelu Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine je zabilježio: „Ovo je jedina džamija u naselju. Njezin kameni portal i lijepo izrađeni mihrab upućuju na to da je objekat nastao u XVI stoljeću, a prva vijest o njoj datira iz 1659. godine. Sagradio ju je neki Sulejman-beg i prvobitno je imala kamenu munaru, koja je nekom prilikom stradala i zamijenjena drvenom da bi ponovo 1957. godine dobila opet kamenu, ali ovog puta nešto predimenzioniranu u odnosu na objekat.
Njezina musandara se proteže sa tri strane kao i kod Sulejmanije u Travniku i još nekoliko džamija u Bosni. O nastanku džamije mještani pričaju da je postojao iznad ulaza tarih.“
Ljubinko Jović u djelu Životno sače Busovače, također navodi da je ova džamija bila u Busovači 1659. godine. „Orijentalna arhitektura udomila se u Busovači nakon njena pada pod Turke 1463. Godine 1659. bila je ovdje, kao i danas džamija s kamenom munarom, koju je podigao nepoznate godine neki Sulejman-beg.“
Na ulazu u harem džamije bila je abdesthana, koja je porušena šezdesetih godina prošlog stoljeća. Ovaj, od drveta sagrađen, u konstrukciji jednostavan i arhitektonski bezvrijedan, ali u prostornoj koncepciji, s potočićem koji je proticao kroz sredinu zgrade i dugim klupama uz tekuću vodu, originalan objekat, pružao je u svom unutrašnjem prostoru, u centru čaršijske vreve, takav osjećaj izoliranosti i smirenja, da je ta originalnost posebne kvalitete zavrijeđivala punu pažnju.
U haremu džamije postoji dio ukruglog stuba od sivog vapnenca sa crvenkastim žilicama (promjera 38-39, visina nad zemljom 93 cm). Formalno i u odnosu na upotrebljeni materijal kao i njegovu obradu, ovaj ulomak bi mogao da bude dio stuba neke rimske građevine, eventualno miljokaz. Nekada je taj kamen služio kao ezantaš. U svojoj bogatoj historiji postojanja nikada se nije desilo da je džamija u potpunosti uništena, sve do agresije na našu domovinu kada je minirana i zapaljena od strane HVO.
Obnova džamije
Prvi teravih-namaz nakon povratka Bošnjaka u Busovaču se klanjao u kući rahm. Šiljak Emse 1999. godine, a od ramazana 2000. godine počeo je vjerski život u gradu. Obnova porušene džamije počinje 2000. godine, a da je sve išlo predviđenom dinamikom govori podatak da se 14. novembra 2001. godine u njoj proklanjava. Otvorenje novosagrađene džamije održano je 20. oktobra 2002. godine uz prisustvo visokih zvaničnika IZ BiH.
Danas ‘Sulejmanija’ izgleda dosta ljepše i modernije, pogledajte u nastavku fotografije.
